“ GroenLinks wil fatsoenlijke huisvesting voor statushouders én alle andere flexbewoners. We zetten stappen, maar we zijn er nog niet. Dus we hebben jouw hulp hard nodig. ”
Marieke Kooter ・ Raadslid

Het begon in 2017 met het Kleurengebouw aan de Oosterzijweg in Limmen, ergens achteraf in een weiland, op flinke afstand van buren. Hier wonen nog steeds statushouders in zeer gehorige kamers van negen vierkante meter. Sommigen dus al vanaf 2017. De bewoners delen een zeer karige keuken, wc en douche. 

Van privacy is nauwelijks sprake. Een telefoongesprek in de kamer naast je is bijvoorbeeld woordelijk te volgen. De druk die dit geeft op hun mentale gezondheid is goed voor te stellen. Tegelijkertijd wordt van hen verwacht dat ze integreren. De meesten van hen werken en studeren. Maar verdere integratie is moeilijk vanwege de afgelegen locatie.

Geen uitzicht op verbetering

Een aantal bewoners wacht al sinds 2017 op betere omstandigheden. In eerste instantie vielen ze nog onder de urgentieregeling: hiermee kregen zij voorrang op een sociale huurwoning. Die regeling werd in 2018 afgeschaft door een meerderheid van de gemeenteraad. GroenLinks was natuurlijk tegen afschaffing van deze regeling.

Want door de afschaffing verloren statushouders de kans op doorstroming naar een betere woning. Zij waren zich hier vaak niet van bewust, omdat ze niet op de hoogte waren van het veranderde beleid. Hierdoor stond een deel van hen na een paar jaar nog niet ingeschreven bij SVNK op de wachtlijst voor een sociale huurwoning. Daardoor is hun wachttijd in de tijdelijke woning nog langer geworden. Er is niet of nauwelijks uitzicht op verbetering. Dit maakt de situatie erg moeilijk.

Wie is gebaat bij dit beleid?

De grote vraag is wie er is geholpen met de afschaffing van de urgentieregeling voor statushouders. Het verhaal op Radio 1 van PvdA-wethouder Gijs van Malsen uit Rijswijk is kraakhelder. In Nederland ging in 2021 zes procent van de sociale huurwoningen naar statushouders. Dat betrof toen 10.000 woningen, inmiddels opgelopen tot slechts 12.000 woningen per jaar. De rest van de woningen gaat naar andere urgent zoekenden. Het afschaffen van de urgentieregeling voor statushouders zorgt voor een wachttijd van gemiddeld 7,5 jaar in plaats van acht jaar. 

En zelfs dit hele kleine resultaat is slechts tijdelijk: statushouders zullen gewoon aansluiten in dezelfde wachtrij als alle andere mensen die een sociale woning nodig hebben. En er is geen reden om aan te nemen dat de komst van vluchtelingen naar Nederland door de afschaffing van de regeling stopt. 

Schermafbeelding van het item in radioprogramma Pointer, over de huisvesting van statushouders.
Schermafbeelding van het item in radioprogramma Pointer, over de huisvesting van statushouders en de afschaffing van de urgentieregeling.
Een van de flexbewoners deelt zijn ervaringen met de Castricumse gemeenteraad
Een van de flexbewoners deelt zijn ervaringen met de Castricumse gemeenteraad

Marieke Kooter 

Gemeenteraadslid Marieke Kooter maakt zich al jaren hard voor het welzijn van statushouders in de gemeente Castricum. Eerst namens de SP en later in 2020 onder haar eigen naam: toen nam ze het stokje over van Marjo Husslage, die wegens gezondheidsredenen uitviel. Sinds 2022 is Marieke raadslid voor GroenLinks. 

Vanaf 2020 is zij zich steeds meer gaan inzetten voor het welzijn en de woonsituatie van statushouders. Ze organiseert een raadsbezoek aan de locatie. Dit gaat echter niet door, omdat de eigenaar er niet op zit te wachten. Daarom vraagt ze een aantal statushouders in te spreken bij de gemeenteraad, zodat hun verhaal wel gehoord wordt. Ze delen hun ervaringen bij een commissie over een motie van haar hand over ‘tijdelijke huisvesting Oosterzijweg’.

Sterke wil slaat om in wanhoop

Daarnaast doet ze zelf onderzoek om de ervaringen van de statushouders in kaart te brengen. Zo raakt Marieke meer en meer betrokken bij de statushouders en de politiek eromheen. Ze benadrukt de sterke wil van de statushouders om er iets van te maken: ''Ze zijn enorm gedreven in het begin en bereid om hun tanden erin te zetten''. Marieke noemt als voorbeeld twee jonge mannen die een volledige HBO-opleiding cybersecurity doen. Ze hadden deze opleiding grotendeels al gevolgd in Syrië, maar doen hem over om ook hier met hun kennis aan de slag te kunnen.

Maar door de minimale huisvesting en het gebrek aan perspectief lijkt de sterke wil en inzet van de statushouders langzamerhand om te slaan in wanhoop. De statushouders hebben een groeiend gevoel in de steek gelaten te worden. 

Geen familie die kan helpen 

Volgens Marieke sta je als statushouder vaak op achterstand: ''Ze spreken de taal nog niet, hebben een vluchtelingenverleden, geen connecties of netwerk, vaak ook geen familie of ouders in de buurt die hen kunnen opvangen. Ze wachten vaak al jaren in opvangcentra voor ze kunnen starten met het opbouwen van een nieuw leven.'' Daarom heeft juist deze groep een steuntje in de rug nodig. Goede huisvesting is daarbij cruciaal.

Dit wordt in haar ogen ernstig onderschat: het extreem grote belang van een plek waar zij zich thuis en veilig voelen. Een fundament waarop ze een nieuw leven op kunnen bouwen. Ze hebben niks meer en moeten vanaf nul beginnen. Met op de achtergrond het trauma dat zij moesten vluchten, hun huis en land moesten verlaten. 

In die zin is het een andere groep woningzoekenden dan mensen die wel in hun geboorteland kunnen wonen en wel een netwerk en familie in de buurt hebben. Uiteraard zijn er ook ‘niet statushouders’ in een vergelijkbare situatie. Dat is precies waarom de urgentieregeling bestaat: om in schrijnende situaties iets te kunnen doen. Maar die regeling is in Castricum dus afgeschaft voor statushouders. Overigens komt bijna niemand meer in aanmerking voor urgentie, zo blijkt wel uit de voorwaarden van de huidige urgentieregeling.

De Puikman

Sinds 2021 worden in Castricum statushouders opgevangen in containers, op een tijdelijke locatie op de Puikman. Het aantal verontrustende berichten over bewoners die er steeds slechter aan toe zijn, blijft groeien. Er is schimmelvorming in een aantal containers. Een bewoner vertelt hoe hij hierdoor astma heeft ontwikkeld.

In januari 2023 neemt GroenLinks het initiatief tot een motie waarin zij verzoeken om kwaliteitscriteria op te stellen voor tijdelijke huisvesting. Helaas krijgt deze motie net geen meerderheid in de gemeenteraad…

Schermafbeelding van het artikel in de Castricummer, waarin bewoners vertellen over de schimmel in de containerwoningen op de Puikman.

De Stetweg, de Koekoeksbloem en de Antoniushoeve

Recent zijn er nog drie andere tijdelijke woonlocaties bijgekomen. Aan de Stetweg is een tractor-showroom beschikbaar gesteld die goed is voor twintig flexwoningen. In deze loods staan containers van 16 vierkante meter die nergens direct contact met de buitenlucht hebben. Er is nagenoeg geen privacy en de 'tuin' bestaat uit een betonnen parkeerplaats. De Stetweg is, in tegenstelling tot de Puikman, alleen bedoeld voor statushouders. Een andere tijdelijke opvanglocatie is in het voormalige gebouw van de Montessorischool aan de Koekoeksbloem. Hier is ruimte gemaakt voor twintig statushouders. Dan is er nog de Antoniushoeve in Bakkum-Noord. Deze is goed voor twaalf statushouders. 

Het is zeer de vraag in hoeverre deze nieuwe tijdelijke tussenwoningen een verbetering zijn van de voorgaande woonlocaties. 

Flexbewoners moeten kunnen doorstromen

De tijdelijke woonvormen zijn van lage kwaliteit, omdat ervan wordt uitgegaan dat gemeentes de mensen er niet langer dan één of hooguit twee jaar in zullen huisvesten. In de gemeente Castricum is dit geregeld rekkelijk gebleken: sommige mensen wonen er al vele jaren. Ook de Puikman is inmiddels weer verlengd met een jaar. 

GroenLinks Castricum vindt perspectief voor deze bewoners van cruciaal belang. Dit was dan ook een belangrijk punt bij de onderhandelingen voor dit nieuwe college. Met succes: in het coalitieakkoord is afgesproken dat dit perspectief er moet komen, voor alle mensen in tijdelijke woningen in onze gemeente. Dit jaar moet deze ‘doorstroomregeling’ gemaakt zijn.

Er is hoop

Mede naar aanleiding van het krantenartikel in de Castricummer over de erbarmelijke woonsituatie van statushouders is er een groeiend besef onder politici en inwoners dat er iets moet gebeuren. 

Ook binnen de gemeenteraad is er beweging. Zo is op 22 maart 2024 een motie van GroenLinks en het CDA aangenomen om onderzoek te doen naar schimmelvorming en de woonkwaliteit op de Puikman. 

Betere tijdelijke woningen

En een andere motie van GroenLinks, om bewoners van de tijdelijke locaties een keuze te geven om door te stromen naar de goede kwaliteit tienjaars flexwoningen (op het terrein van Berg en Bal), werd met algemene stemmen aangenomen. Het zal voor een aantal bewoners van de tijdelijke woonvormen een uitkomst zijn. Helaas komen er lang niet genoeg van dit soort betere flexwoningen bij om hen allemaal een kwalitatief betere tijdelijke woning te kunnen bieden. 

Het helpt als mensen van zich laten horen.

Schermafbeelding van het artikel in NHD over het welkomstcomité voor statushouders dat buurtbewoners van de Stetweg hebben opgericht.
Schermafbeelding van het artikel over het welkomstcomité voor statushouders, opgericht door buurtbewoners van de Stetweg.

Op aandringen van onder andere GroenLinks heeft het college ook toegezegd zich meer in te zetten voor een goed verloop van de integratie van statushouders. Steeds meer bewoners geven aan dat dit beter moet. 

Initiatieven van bewoners

En op initiatief van GroenLinks bestuurslid Wolter van der Vlist is er een welkomstcomité opgericht voor de nieuwe statushouders aan de Stetweg. Buurtbewoners van de Koekoeksbloem richten eenzelfde soort welkomstcomité op. Wil je ook helpen? Stuur dan een mailtje naar info@groenlinkscastricum.nl en we brengen je in contact met de initiatiefnemers van deze buurtgroepen.

We hebben jouw hulp nodig

GroenLinks wil fatsoenlijke huisvesting voor statushouders én alle andere flexbewoners. Zoals bovenstaand verhaal laat zien, zetten we stappen. Maar we zijn er nog niet. Dus we blijven ons inzetten om de situatie te verbeteren. We laten het geluid van statushouders horen in de raad. We stellen scherpe vragen aan het college als zij onvolledige of onjuiste informatie geven. We ontwikkelen moties om het beleid aan te passen. Maar die moties komen er alleen door als de meerderheid van de raad ermee instemt. 

Dus we hebben jouw hulp hard nodig: hoe meer mensen van zich laten horen, hoe groter de kans dat het beleid ook écht wordt bijgesteld. Heb je ideeën of vragen? We horen het graag!