GroenLinks keerde zich fel tegen deze machtsgreep. Vanwege de inhoud, waarbij bijvoorbeeld klimaat, duurzaamheid, onderwijs en welzijn het moeten ontgelden, maar ook omdat rechts hiermee het experiment met een raadsprogramma en de nieuwe bestuurscultuur bij het vuilnis heeft gezet.

Wat ging er aan vooraf?

De begroting van de gemeente Castricum staat al een tijdje onder druk. We zijn 23 miljoen rijker geworden omdat we onze Eneco-aandelen hebben verkocht. Maar vooral op het zogenaamde sociaal domein (jeugdzorg, WMO etc) moeten de gemeenten steeds meer geld uitgeven. Die taken zijn door het Rijk bij de gemeenten gelegd, terwijl we er geen extra geld voor hebben gekregen.

Daarnaast kost de samenwerking met de BUCH steeds meer. Toen Castricum in 2016 mee ging doen aan de samenwerking werd juist gehoopt op meer efficiency en dus lagere kosten. Je kunt er aan twijfelen of Castricum die efficiency te rooskleurig heeft begroot, maar feit is dat we meer geld kwijt zijn dan we hadden gedacht.

We zijn niet alleen meer geld kwijt, er leven ook nog tal van wensen. Een nieuw zwembad van minstens 12,5 miljoen, een nieuwe basisschool aan de oostkant van het dorp van meer dan 5 miljoen, nieuwbouw van de Cuneraschool in Bakkum van meer dan 6 miljoen, een oplossing voor de spoorwegovergang aan de Beverwijkerstaatweg en ga zo maar door.

Het is duidelijk dat het allemaal niet past en dus stond er afgelopen november een tekort op de begroting. Dat accepteerde de Provincie Noord-Holland niet, die ons onder toezicht stelde en de opdracht gaf om een sluitende begroting te maken. Geheel volgens de gedachte van het raadsprogramma ging een commissie met alle politieke partijen optimistisch aan de  slag. Dat ging een tijd goed, tot twee weken geleden. De rechtse partijen in de raad, aangevoerd door CkenG, besloten tot een coup.

Rechtse machtsgreep

Op zondag 18 april komt een select groepje partijen bij elkaar: CKenG, GDB, VVD en het CDA. In het diepste geheim bereiden ze twee stukken voor. Ten eerste een boze brief aan de buurgemeenten over de kosten van de BUCH. En ten tweede een pakket bezuinigingen waar vooral duurzaamheid, de nieuwe basisscholen en organisaties als Stichting Welzijn, de Bibliotheek en Toonbeeld de dupe van dreigen te worden.

Eerst over de bom onder de BUCH. Volgens de opstellers van de brief is het nu echt genoeg geweest en gaat Castricum niet meer extra bijdragen. Ook wordt er een aantal eisen neergelegd zoals een gezamenlijke huisvesting van de ambtenaren en een plan van aanpak om te bezuinigen. Het lijkt stoere praat om met de vuist op tafel te slaan, maar er is een flink aantal kanttekeningen bij te plaatsen. Zo blijkt het aantal ambtenaren gegroeid te zijn van circa 700 naar 800 in vier jaar tijd. Een groei van iets meer dan 13 %. Maar is dat kenmerkend voor de BUCH? Of is dat in heel het land gebeurd? En wat te denken van de zogenaamde kostenstijgingen? Als je wilt dat de gemeente een groeiend aantal taken goed uitvoert, moet je nu eenmaal ook voldoende ambtenaren hebben. Want dat vertellen de opstellers van de brief er niet bij. Als je wilt bezuinigen en ambtenaren wilt ontslaan, wie dan? En welke problemen gaan er komen als je dat doet? Een goede analyse waar we met de BUCH naar toe willen en wat dat mag kosten ontbreekt. GroenLinks en oud SP Raadslid Husslage zagen daarom af van ondertekening, de overige partijen besloten wel te tekenen.

Nu de brief verstuurd is, komt de vraag hoe de andere gemeenten gaan reageren. Er is al gesproken over een bom onder de BUCH.  Want als je een dreigement in je brief uit, zul je de consequenties moeten nemen als je voorstellen worden afgewezen. Ofwel Castricum stapt dan uit de BUCH en moet alleen verder. Ofwel de ondertekenaars slaan een flater omdat ze hun dreigement niet waar durven te maken. Het lijkt er al met al op dat de ondertekenaars wel graag willen blaffen, maar uiteindelijk niet zullen bijten.

Er wordt ook GroenLinks wel eens gevraagd wat we vinden van de BUCH. Moeten we ermee door? Moeten we er uitstappen? is het slimmer om te fuseren met 1 van de omliggende gemeenten, of wellicht zelfs met alle 3? GroenLinks vindt dit een oneigenlijke discussie. We zijn nog maar kort geleden begonnen aan het BUCH-experiment en laten we dat eerst nog maar eens enkele jaren uitproberen. Pas over enkele jaren kunnen we echt de balans opmaken en bepalen hoe we verder gaan. 

Bezuinigen

De tweede actie die op de bewuste zondag werd ingezet, is een fors bezuinigingspakket. Helaas was er geen inspraak meer mogelijk, konden organisaties er nauwelijks op reageren en werd in diezelfde week het pakket aangenomen. Dankzij de meerderheid van de initiatiefnemers CkenG, GDB, VVD en CDA. We lopen de belangrijkste langs:

  • € 695.000 op de BUCH. Curieus want dat kan alleen als er overeenstemming is met de andere drie partners. Het inboeken van een bezuiniging, die je waarschijnlijk niet waar kunt maken, werd eerder ook al afgewezen door de Provincie.
  • €360.000 op subsidies. Dat klinkt makkelijk, want er wordt niet bijgezegd, op wie dit betrekking heeft. Maar de Bibliotheek, Toonbeeld en de Stichting Welzijn moeten vrezen voor hun voortbestaan. €360.000 is dermate groot, dat je niet een kaasschaaf kunt gebruiken. Je zult fors moeten snijden. Dat gaat hoe dan ook pijn doen.
  • € 250.000 aan duurzaamheid. In een tijd, waarin glashelder wordt dat we een enorm klimaatprobleem hebben, zegt rechts Castricum dat we er geen eigen geld aan uit zullen geven. Alleen als we geld van het rijk krijgen, zullen we precies datgene doen, wat het rijk ons opdraagt. Maar geen cent meer. Het wrange is dat deze bezuiniging niet eens nodig is. In het bezuinigingspakket is deze € 250.000 opgenomen, terwijl er met de andere bezuinigingen al een overschot zou ontstaan. Het is hiermee eerder een politiek signaal dat rechts de klimaatproblemen niet erg serieus neemt.
  • € 602.000 aan lagere kapitaalslasten. Hier staat eigenlijk dat we een nieuw zwembad en twee nieuwe basisscholen alleen willen betalen uit de algemene reserve. Dan worden de Eneco-opbrengsten dus direct uitgegeven aan deze drie nieuwe voorzieningen en is het extra spaarpotje op.
  • € 300.000 aan extra toeristenbelasting. We hebben in Castricum relatief lage tarieven, dus kunnen onze bezoekers wel iets meer betalen om onze begrotingsproblemen op te lossen.

De meerderheid van de Raad stemde in met deze bezuinigingen. Er komt dus minder geld voor klimaatmaatregelen, minder geld voor de sociale en culturele sector, minder geld voor een ambtenarenapparaat dat de taken kan uitvoeren en hogere belastingen alleen voor mensen die hier toch niet wonen.

Bom onder het raadsprogramma

In 2018 begon de nieuwe raad aan een experiment; het Raadsprogramma. Alle partijen zaten aan tafel, we sloten een akkoord op hoofdlijnen met een prioriteitenlijstje daarbinnen en namen drie wethouders aan, die geen meerderheid in de raad hadden. Zodoende moesten er wisselende meerderheden gevonden worden en moest er daardoor beter samengewerkt worden .

Op zondag 18 april is dat model overboord gekieperd. De rechtse partijen besloten in een achterkamertje bij elkaar te komen, het raadsprogramma aan de kant te schuiven en een eigen bezuinigingspakket vast te stellen. Dat pakket kon rekenen op hun rechtse meerderheid in de raad, dus hoe er ook over werd gediscussieerd; zo moest het gebeuren. Exit raadsprogramma en exit nieuwe bestuurscultuur.

Uitgerekend de voorzitter van de begrotingscommissie, geleverd door CKenG voerde zijn opdracht niet uit. Hij had de taak om iedereen op 1 lijn te krijgen. Dat lukte aardig totdat hijzelf er blijkbaar genoeg van had en het via een achterkamertje regelde. Dat is een blamage voor CKenG, dat altijd trots vertelde over de nieuwe bestuurscultuur en het raadsprogramma. Maar na drie jaar besluit om het experiment in de prullenbak te gooien als hen dat beter uitkomt.

Het GroenLinkse alternatief

GroenLinks was graag doorgegaan met het Raadsprogramma. In het begin hadden we onze reserve, maar we zagen de betere samenwerking en de sterkere rol van de raad ook groeien. We vinden het kwalijk dat uitgerekend de voorstanders van drie jaar geleden de nieuwe werkwijze overboord hebben gegooid. Tegelijkertijd maakt het de verhoudingen nu wel duidelijk. De lokale partijen CKenG en GDB ontpoppen zich als rechtse bezuinigingspartijen en grijpen de macht als hen dat beter uitkomt.

De oplossing voor het begrotingsprobleem lag binnen handbereik. Met een groot deel van de maatregelen kon GroenLinks leven. Als we in BUCH-verband tot afspraken hadden kunnen komen over de hoogte van de dienstverlening en daaraan gekoppeld de grootte van het ambtenarenappraat, was dat voor ons acceptabel geweest.

De bezuinigingen op subsidies en op duurzaamheid hadden we kunnen vervangen door bezuinigingen op economische lobby en op een vage samenwerking met Alkmaar, de zogenaamde focusagenda. Als er dan nog een tekort was geweest hadden we dat kunnen opvangen met een lichte verhoging van de OZB. Die is in Castricum laag in vergelijking met andere gemeenten. In de afgelopen jaren zijn de 75 % huizenbezitters in ons dorp er tienduizenden euro’s in bezit op vooruit gegaan dankzij de waardestijging van hun huis. Het verhogen van de belasting met enkele tientjes per jaar had gemakkelijk gekund. De lasten waren op die manier eerlijker verdeeld, we waren met sociale bezuinigingen gekomen.

Volgend jaar verkiezingen

De verkiezingen volgend jaar maart gaan ergens over. Kiest Castricum voor het rechtse afbraakbeleid of slaan we een nieuwe linkse en groene koers in. Een ding is duidelijk; de lokale partijen CKenG en GDB, inmiddels gefuseerd tot Lokaal Vitaal  hebben afgelopen week kleur bekend, zij behoren tot het rechtse bezuinigingskamp. Castricum heeft iets te kiezen!