Staalslakken zijn een giftig afvalproduct van de hoogovens in IJmuiden. Jarenlang werd het goedkoop gebruikt als ondergrond voor wegen, dammen en woningbouw – tot bleek dat het gezondheidsschade veroorzaakt. Het gebruik is inmiddels landelijk verboden, maar in Castricum dook het toch op.
Uit een WOB-verzoek (Wet Open Overheid) van een oplettende inwoner bleek dat in voetpaden van een nieuw natuurgebied langs de provinciale weg "Graustabiel" is toegepast. Klinkt onschuldig, maar het is gewoon staalslak vermengd met grond: een truc van bedrijven om het giftige afval onder een andere naam te kunnen storten. De gemeente ontkende eerst dat het hier was gebruikt, maar de offerte van de aannemer bewijst het tegendeel.
Er zijn nieuwe vragen gesteld in de raad, maar de gang van zaken wekt geen vertrouwen. Niet in het beoordelingsvermogen van de gemeente, en niet in de manier waarop raadsvragen worden beantwoord.
Granuliet in het Alkmaardermeer: een giftige tijdbom
Voor de aanleg van een dam in het Alkmaardermeer wilde een aannemer eerst staalslakken gebruiken. Dit werd gelukkig afgewezen door het hoogheemraadschap. Toen kwam granuliet op tafel, een afvalproduct met polyacrylamide, dat in water kan veranderen in het giftige acrylamide.
Ook hier waren er twijfels, maar de vergunning werd toch verleend "omdat er geen juridische reden was om nee te zeggen". Er werden stevige voorwaarden gesteld. Zo moest het materiaal goed worden afgedekt. Dat gebeurde niet. Door wind en stroming waaiert het granuliet nu uit over het hele meer.
Wie is verantwoordelijk?
Het Alkmaardermeer wordt beheerd door vier gemeenten: Castricum, Alkmaar, Uitgeest en Zaanstad. Samen richtten ze het recreatieschap RAUM op, het bestuursorgaan dat formeel verantwoordelijk is voor de aanleg van de dam en het verlenen van vergunningen. Ze dragen ook gezamenlijk de kosten.
Toch zijn in de praktijk noch bestuurders, noch gemeenteraden echt betrokken bij het project. Wethouders voelen zich niet verantwoordelijk en laten in de praktijk vrijwel alles over aan ingehuurde projectleiders. Deze kozen voor granuliet omdat het een half miljoen euro goedkoper was dan zand of klei. Dat paste het best in het (te) krappe budget.
Goedkoop blijkt duurkoop
Nu moet er voor 130.000 euro modder worden opgezogen om verdere verspreiding te voorkomen. Intussen vrezen vissers voor schade: de werkzaamheden verstoren de visstand. En klanten wantrouwen de vis door de slechte reputatie van granuliet.
Raadsleden van alle fracties voelen zich machteloos. Ze spreken hun zorgen uit en stellen vragen, maar hebben geen invloed op de gang van zaken. Wethouders bemoeien zich niet met details en laten alles over aan ingehuurde krachten. Pas als burgers of journalisten alarm slaan, blijkt wat er in hun naam is gedaan.
Gif in de natuur: wie had dat kunnen denken?
Niemand wil dat gif in de natuur terecht komt. Toch gebeurt het. Met publiek geld, onder het toeziend oog van bestuurders die zich niet verantwoordelijk voelen. Van alle problemen die je kunt krijgen, zijn zelf veroorzaakte problemen wel het domst.